Boekrecensies 781-810

 

781. Simon de Waal - Vector

Een dodelijk virus en toch niet echt spannend

4 juni 2016

Als Alex, een brave middelbare lunchrestauranthouder in Amsterdam Oost, zijn vader bezoekt in het verpleegtehuis waar hij ernstig dement zit te zijn komt hij erachter dat zijn vader bezocht wordt door zijn broer. Dat is raar want zijn aver, die in 1991 naar Nederland gevlucht is vanuit Rusnad heeft hemeaal geen broer. En het wordt steeds gekker, zeker als blijkt dat niet alleen zijn vader, maar ook hijzelf (ongewenst) bezoek krijgt. Zijn vader blijkt in Rusland een vooraanstaand viroloog te zijn geweest die flesjes met gevriesdroogd Marburgvirus heeft meegenomen. Met dit virus kunnen biologische wapens gemaakt worden en Alex's vader wilde dat dit niet alleen in de handen van de Russen zou zijn. Alex heeft geen idee waar de flesjes zouden kunnen zijn, maar de druk wordt steeds groter, zeker als ook de Amerikaanse geheime dienst zich ermee gaat bemoeien. Uiteindelijk komt alles tot een climax in Artis. Pas later bedenkt Alex opeens waarde flesjes zouden kunnen zijn...

Een gratis boekje voor de Maand van het Spannende Boek. Hap-slik-weg, niet veel bijzonders...

 

Terug naar de lijst met boekrecensies


782. Karl Ove Knausgard en Fredrik Ekelund - Uit & thuis

Voetbal, het leven en andere zaken van levensbelang

8 juni 2016

Tijdens het wereldkampioenschap voetval van 2014 zit Karl Ove met zijn 4 kinderen en vrouw Linda thuis in Zweden. Hij moet het gezin draaiende houden, is bezig met een essay, dit boek en ook nog zijn werkzaamheden als uitgever. Druk, druk, druk... Zijn vriend en medeschrijver Fredrik Ekelund zit in Rio de Janeiro: hij voetbalt op Copacabana, drinkt bier in kleine barretjes, bezoekt een wedstrijd en wandelt door de favela's. Hij viert het leven met zijn Braziliaanse vrienden... Elke dag (en soms meerdere keren per dag) vinden Karl Ove en Fredrik tijd om elkaar te schrijven: over het voetbal en wat daar allemaal bij komt kijken, maar ook juweeltjes van observaties over hoe het leven in elkaar zit, hoe de ander in het leven staat en wat voor invloed dat heeft op hun supprotersgedrag. Karl Ove is voor stugge, verdedigende ploegen als Argentinië en Italië, terwijl Fredrik voor de meer frivole ploegen als Brazilië en Duitsland is. Maar beiden zijn ze tegen Robben met zijn chagrijnige rotkop, al geven ze toe dat hij een briljante voetballer is. Uit de manier van voetballen extrapoleren ze de landsaard, maar ook hun eigen gedragingen, gedachten en geschiedenis.

Een boeiend boek met een briefwisseling tussen vrienden met soms juweeltjes van observaties. Zeker als je van voetbal (of van de boeken van Knausgard) houdt een must.

Terug naar de lijst met boekrecensies


783. René Appel - Goede vrienden

Te duidelijk wie het gedaan heeft

10 juni 2016

Vier jonge vriendenstellen wonen in de vogelbuurt van een niet nader genoemde stad. De mannen gaan in de weekenden met elkaar fietsen, de vrouwen hebben een echte vriendinnenclub met witte wijn en veel kletsen. En dan slaat het noodlot toe: eerst wordt de vrouw van Otto verliefd op een Amerikaan en vertrekt met hem naar Boston met medeneming van dochtertje Fenne. Dan wordt de eerste vriendin vermoord aangetroffen in haar huis, vervolgens wordt de tweede vriendin aangevallen en brengt het er maar net levend van af. De politie is druk met het onderzoek bezig, maar heeft geen echte hele goede bewijzen tegen de paar verdachten die ze op het oog hebben. Inmiddels is de derde vrouw, Marleen, er van overtuigd dat  zij de volgende zal zijn die de dader onder handen gaat nemen. En tussen dat alles door maken de vrienden zich ook nog bezorgs over Otto, die zijn ex-vrouw Sandra en met name zijn dochtertje Fenne niet kan vergeten en steeds verder de depressie inschiet. Uieindelijk komt alles tot een climax in een geweldig noodweer.

Een boek dat ik gratis kreeg, dus ik kan er niet al te veel over klagen, maar echt goed was het niet: te duidelijk wie de dader was en wat het motief was.

 

Terug naar de lijst met boekrecensies


784. Arnaldur Indridason - Onland

Twee zaken voor de prijs van een

14 juni 2016

In 1979 wordt het lijk van een IJslandse vliegtuigmonteur gevonden in een lavameertje bij een elektriciteitscentrale. De jonge rechercheur Erlendur gaat  samen met zijn mentor Marion Briem naar de Amerikaanse basis vlakbij de vindplek omdat dat de laatste locatie is waar Kristvin gezien is. Erg veel medewerking van de Amerikaanse authoriteiten krijgen ze niet, behhalve van een vrouwelijke militaire politieagente, Caroline, die erachter komt dat er veel meer speelt dan wat op het eerste gezicht duidelijk is. De dode, Kristvin, blijkt te smokkelen, een verhouding te hebben op de basis en ook nog eens te snuffelen bij hypergeheime missies. Terwijl Marion, Caroline en Erlendur deze zaak proberen op te lossen, is Erlendur in zijn vrije tijd ook nog bezig met de verdwijning van een jong meisje 25 jaar geleden. Hier speelt zijn eigen verleden mee: als kind is hij tijdens een vliegende sneeuwstorm zijn broertje verloren en dat was het begin van zijn passie voor verdwijningen. Uiteindelijk worden beide zaken opgelost en blijkt de werkelijkheid aardser en eigenlijk ook droeviger dan je zou verwachten. Niets groots en meeslepend, gewoon stomme pech en kleinzieligheid. 

Weer een degelijke Indridason, waarde IJslandse weemoedigheid, koude winers en korte dagen vanaf druipen. Ook een mooi inzicht in de geschiedenis van de Amerikaanse luchtmachtbasis op IJland en de totale minachting van de Amerikanen voor hun gastheren.

 

Terug naar de lijst met boekrecensies


785. H.M. van den Brink - Dijk

Moet even op gang komen, maar dan een mooi boek

14 juni 2016

In 1961 beginnen 2 jonge jongens te werken bij de Rijksdienst voor het IJkwezen aan de Brouwersgracht in Amsterdam. Na 45 jaar gaat een van hen, Karl Dijk, met gedwongen pensioen en moet de ander de afscheidsrede voor hem schrijven. Daarbij komen allerlei erinneringen boven, niet alleen aan hun samenwerking, maar ook aan de activiteiten van het IJkwezen in de jaren '60 en '70 voor de grote veranderingen. Het contact het Dijk is altijd redelijk minimaal gebleven en terwijl de hele wereld, en dus ook het bedrijf, verandert blijft Dijk halsstarrig vasthouden aan de oude waarden en gebruiken. Pas als zijn collega zijn personeelsdossier in handen krijgt wordt duidelijk dat Dijk naast een carriere ook een priveleven had. Maar waarom verschijnt Dijk niet op zijn eigen afscheidsreceptie?

Een mooie beschrijving van het Nederland in de jaren '60, een historie van het ijkwezen, de geschiedenis van de meter en de kilo en de veranderingen die de middenstand in de loop der jaren ondergaan heeft, van winkeliers die alles nog afwogen tot supermarkten waar alles voorverpakt te krijgen is. Een boek dat even op gang moest komen, maar dat ik daarna in 1 keer uitlas.

 

Terug naar de lijst met boekrecensies


786. Julia Haeberlin - Black eyed Susans

Raar boek

25 juni 2016

Tessa is een vrouw van half de 30 met een puberdochter. Tijdens haar eigen puberteit is (toen nog) Tessie het slachtoffer geworden van een seriemoordenaar die haar samen met de lijken van 3 andere meisjes voor dood in een graf in een veld met black eyed susans (Suzannes met de mooie ogen in het Nederlands) achterliet. De moordenaar is veroordeeld tot de doodstraf en binnenkort wordt die ook daadwerkelijk voltrokken. Maar Tessa heeft altijd getwijfeld of de veroordeelde ook daadwerkelijk de moordenaar was en nu zijn dood dichterbij komt moet ze kleur bekennen. Ze werkt mee in het team van Billy (een advocaat) en Jo (een forensisch specialist), maar kan zich oprecht niets herinneren van de gebeurtenis. Wel van alle gedoe erna: de steun van haar briljante vriendin Lydia, de psycholoog die haar probeert te helpen om zich dingen te herinneren en de verhoren in de rechtbank. En natuurlijk de jaren erna wanneer de steeds herinnerd wordt aan wat er gebeurd is, al is het maar omdat er vaak op de raarste plaatsen pollen black eyed susans opduiken, waardoor Tessa ervan overtuigd is dat de moordenaar nog steeds vrij rondloopt. Uiteindelijk wordt alles duidelijk pal voor de executie van de ter dood veroordeelde.

Een boek dat bij de boekwinkel lag als een briljant spannend boek. Dat moet je dus lezen tijdens de vakantie. Maar het viel nogal tegen. Het achterliggende idee is goed, maar doordat het boek per 2-3 pagina's heen en weer springt tussen Tessie de puber en Tessa de volwassene lukt het niet om echt in de hoofdpersoon te duiken en wordt het meer werk dan een spannend boek dat je in 1 keer uitleest. Een magere 3 sterren...

 

Terug naar de lijst met boekrecensies


787. Angela Marsons - Play dead 

Razend spannend boek

1 juli 2016

Kim Stone en haar team moeten van hun baas op bezoek bij een "body farm", een geheime site waar lijken aan diverse omstandigheden worden blootgesteld om te zien wat het effect is op het rottingsproces. Tijdens het bezoek vinden ze echter een lijk dat er niet hoort en dat op een bijzonder onplezierige manier aan haar einde is gekomen. Het begin van een onderzoek dus, zeker als er vrij kort na elkaar nog een paar lijken worden aangetroffen van vrijwen in dezelfde leeftijdscategorie. Vraag is wat het verband is tussen deze vrouwen. En ondertussen zit de pers, en met name de lokale riooljournaliste, het team op de hielen. Ook de medewerkers van de body farm zijn niet allemaal wie ze lijken te zijn, dus daar ligt weer een extra complicerende factor. Uiteindelijk blijkt de waarheid bizarder en grouwelijker dan Stone en haar team hadden kunnen bedenken.

Alweer het vierde boek van Angela Marsons over DI Kim Stone en het blijft een genot om te lezen. Knap hoe ze de diverse verhaallijnen door elkaar laat lopen. Zo net na Val McDermid viel me trouwens wel op hoeveel overeenkomsten er zijn: de samenstelling van het team, maar ook de stijl waarbij je ook een kijkje krijgt in de gedachtenwereld van de moordenaar.

 

Terug naar de lijst met boekrecensies


788. Stephen King - End of watch

Knap hoe King je meekrijgt in het verhaal

7 juli 2016

In deel 1 van de Bill Hodges trilogie kreeg de bijzonder enge seriemoordenaar Brady Hartfield aan het eind een meer dan zware hersenbeschadiging toegediend. Hij wordt als een soort plant opgenomen in het neurologisch centrum waar hij langzamerhand weer een beetje bijkomt, maar lichamelijk blijft het niks. Hij blijkt echter wel in staat te zijn tot telekinese: het laten bewegen van voorwerpen op afstand. Dan krijgt hij op een kwade dag een Zappit in handen: een ouderwetse gameconsole waar echter een licht hypnotiserend spelletje op zit. En dat is het begin van een waar Brady-masterpiece. Via dit spelletje weet hij mensen te beinvloeden en ze zelfs aan te zetten tot zelfmoord. Daarvoor heeft hij een heel systeem bedacht dat hij laat uitvoeren door beinvloedbare personen. Bill Hodges en zijn vrienden Holly en Jerome krijgen hier lucht van en proberen hem te stoppen. Maar leg de politie maar eens uit dat het allemaal te maken heeft met paranormale krachten. Dus moeten ze er zelf achteraan, en dat terwijl Bill steeds zieker wordt. 

De titel "End of watch" is op meerdere manieren uit te leggen: voor de Zappit, voor Brady en voor Bill en eigenlijk ook voor deze trilogie. Een geweldig spannend boek, waarbij King je heel knap meeneemt in de paranormale wereld die normaal niet zo voor me weggelegd is.

 

Terug naar de lijst met boekrecensies


789. Wolfgang Koeppen - De dood in Rome

Een boek dat je langzaam moet lezen, maar wel gestaag

16 juli 2016

Gottlieb Judejahn is een ter dood veroordeelde oorlogsmisdadiger die gevlucht is naar een Noordafrikaans land waar hij het leger opleidt. Zijn kleinburgerlijke schoonfamilie, de Pfaffraths, zijn met zijn vrouw in Rome en hij besluit uit de dood op te staan en hen te bezoeken. Wat volgt is een tocht door Rome, waarbij we dan weer de ene, dan weer de andere Judejahn of Pfaffrath volgen die allemaal op hun manier afrekenen met hun oorlogsverleden:

Wat volgt is een soort tocht door (een klein deel van) Rome waarbij de verschillende personages elkaar tegenkomen en weer uit elkaar gaan en in een "flow of conciousness" constructie zonder duidelijke overgangen tussen personen (die er trouwens in de gedrukte versie wel is). Je moet dus heel goed opletten wie je aan het volgen bent, maar als je dat doet krijg je een verhaal dat zeer de moeite waard is.

Uit het nawoord maakte ik op dat bij het verschijnen van het boek in 1954 het meeste tumult ontstond rond de figuur van Siegfried de componist, omdat hij pederast is, wat met name in de DDR verkeerd viel tot ze doorkregen dat ze dat gegeven konden gebruiken om aan te tonen hoe verdorven het Westen was. Wat voor de hedendaagse lezer overblijft is een inktzwarte kijk op Duitsers na de oorlog, die vaak helemaal niet zo veranderd waren.

 

Terug naar de lijst met boekrecensies


790. Michael Robotham - Leven of dood

Boeiende page turner

23 juli 2016

De dag voordat zijn gevangenisstraf van 10 jaar er opzit ontsnapt Audi Palmer. Tien jaar heeft hij klappen, persterijen en regelrechte moordaanslagen doorstaan omdat zijn medegevangenen en bewakers dachten dat hij betrokken was bij een gewapende overval op een geldtransport en als enige overlevende wist waar de buit van 7 miljoen dollar verstopt is. Audi gaat op reis om een leven te reden, maar wiens leven wordt pas stap voor stap in het boek duidelijk. Ondertussen jaagt de sheriff van de county waar de overval plaatsvond en Audi gearresteerd werd op hem, zit de FBI achter hem aan, maar ook zijn beschermer in de gevangenis, Moss. Deze laatste wordt daartoe gedwongen. Aan de ene kant wordt Audi steeds verder in het nauw gedreven, aan de andere kant wordt het steeds meer mensen duidelijk dat het verhaal van Audi genuanceerder en gecompliceerder in elkaar zit dan ze in eerste instantgie dachten. Vraag is welke groep er eerder bij Audi zal zijn: degenen die hem willen helpen of de degenen die hem dood willen hebben...

Een razend spannend boek dat vooral ook boeiend is omdat je het echte verhaal van Audi bij stukjes en beetjes te horen krijgt. Daardoor blijft het spannend en blijf je doorlezen.

 

Terug naar de lijst met boekrecensies


791. Amos Oz - Judas

Onduidelijk waar de schrijver heen wil

2 augustus 2016

In de winter van 1959 besluit Sjmoeel Asj zijn studie op te geven: zijn vader is failliet en kan geen geld meer overmaken, het onderwerp dat hij voor zijn scriptie heeft uitgezocht (is Judas een verrader of juist Jezus' meest toegewijde apostel) blijkt al te zjin uitgekauwd door anderen. Hij wil zich als nachtwaker aanmelden bij een van de nieuwe nederzettingen die in de woestijn worden gebouwd, maar dan ziet hij een advertentie die hem doet besluiten in Jeruzalem te blijven. Hij wordt de gezelschapsheer van Gershom Wald, in een oud en krakkemikkig huis, waar ook Gershom's schoondochter Atalja Abarbanel woont. Terwijl Sjmoeel met de erudiete Gershom over van alles en nog wat praat (de relatie Joden en Palestijnen, de relatie Jodendom en Christendom, de rol van Judas en heel voorzichtig over de dood van zijn enige zoon in de oorlog van 1948) wordt hij verliefd op Atalja. Atalja trekt echter mannen aan en stoot ze ook weer af. Lange nachtelijke wandelingen door het Jeruzalem van 1959 leiden uiteindelijk tot een toenadering, maar dat is tegelijkertijd het einde van Sjmoeel's verblijf in het Raz Albaslaantje.

Mijn eerste boek van Amos Oz. Absoluut prachtig geschreven, maar ik ben niet zo van het geloof waardoor ik vast delen mis. Het idee dat Judas de apostel was met het meeste vertrouwen in Jezus vond ik aardig gevonden, maar als atheist: who cares? Ook ik niet helemaal waar Oz met het boek heen wil . Dus mooi geschreven boek, maar inhoudelijk niet bijster boeiend.

 

Terug naar de lijst met boekrecensies


792. Chantal van Mierlo - De nummers

Ontspannend doorlezen

7 augustus 2016

Hoofpersoon Sara heeft het even niet gemakkelijk: ontslagen, relatie uit, vriend heeft al haar geld opgemaakt. Dus gaat ze even een weekendje uitrusten bij haar beste vriendin in de Ardennen. Ook dat gaat niet goed: de nieuwe vriend van de vriendin komt onverwachts eerder thuis van zijn booreiland en dus vertrekt Sara in het midden van de nacht. Ze komt weer bij als ze door ene Chris uit haar autowrak wordt gehaald. Maar Chris reageert raar: hij is op de vlucht voor alles en iedereen en verbergt zijn vrienden (onder wie een kind) voor Sara. Tegen wil en dank wordt Sara betrokken bij iets wat veel groter blijkt te zijn dan je in eerste instantie zou deknen en langzaam maar zeker komt ze erachter dat Chris en zijn vrienden voor de wet niet bestaan en dat er een heel complot is opgezet om ze uit de weg te ruimen.  Wat volgt is een achtervolging door meerdere Europese landen met een ontknoping in Luxemburg. 

Wie is goed, wie is slecht en zou zoiets echt kunnen bestaan? Vragen  die het verhaal op gang houden. Erg bijzonder is het allemaal niet, maar voor een lange intercontinentale vlucht is het een ontspannend doorleesboek.

 

Terug naar de lijst met boekrecensies


793. Connie Palmen - Jij zegt het

Mag het een onsje minder zijn?

19 augustus 2016

De dichteres Sylvia Plath pleegde in februari 1963 op 30-jarige leeftijd zelfmoord. Na haar dood werd ze door de feministische beweging geadopteerd en op een voetstuk gezet. Ze zou het slachtoffer zijn van haar vrouwenverslindende man, de dichter Ted Hughes. Het hielp ook niet dat Hughes, als erfgenaam, de beheerder werd van het werk van Sylvia Plath en een deel van haar dagboeken vernietigde. In dit boek geeft Connie Palmen Ted Hughes een stem. Hoe het is om 6 jaar getrouwd te zijn met een vrouw die lijdt aan depressies, bipolaire stoornissen, ADHD en ook nog een tikkie borderline is (lijstje komt bij mij vandaan en is dus een lekendiagnose). Wat begint als een allesverzengende verliefdheid wordt een inktzwarte relatie waarin Hughes meer een soort verpleger en verzorger wordt en totaal geen eigen leven meer kan leiden. En ja: hij krijgt aan het eind een relatie met zijn volgende vrouw. En ja: hij is op zoek naar vrijheid. Maar als je het boek, dat helemaal vanuit zijn perspectief geschreven is, leest krijg je zeer veel begrip voor hem.

Tot zover het verhaal en de goede punten die ervoor zorgden dat ik het boek toch nog uitgelezen heb. Want hier komen de minpunten:

1. Als je heel veel moeilijke woorden kent hoef je daar niet mee te pronken zoals Palmen doet. Het is niet dat ik de woorden niet ken, maar ze voegen niets aan het verhaal toe.

2. Het moet mogelijk zijn om zo af en toe een zelfstandig naamwoord te schrijven zonder een hele rits bijvoeglijke naamwoorden, waarvan de meesten dan ook nog eigenlijk overbodig zijn. Uit mijn middelbare schooltijd kwam spontaan  de uitdrukking "epitheton ornans" naar boven, gebruik ik ook eens een moeilijk woord. 

3. Een man die zijn vrouw na 6 jaar huwelijk nog steeds min of meer consequent zijn "bruid" noemt mogen ze wat mij betreft maandagochtend bij het grofvuil zetten.

Kortom: ik was geen Palmen-fan en ik ben het nog steeds niet. Gelukkig mogen we voor de leesclub een schrijver maar 1 keer voordragen, dus dit is mijn laatste Palmen-boek van mijn leven.

 

Terug naar de lijst met boekrecensies


794. Harlan Coben - De vreemde

Iedereen liegt

25 augustus 2016

Adam heeft het goed voor elkaar: een goed verdienende baan als advocaat, een mooie vrouw, 2 leuke zoons, een huis in een fijne middelgrote plaats aan de oostkust van Amerika. En dan wordt van het ene op het andere moment zijn level op zijn kop gezet als er een vreemde opduikt die hem vertelt dat zijn vrouw Corinne een paar jaar geleden helemaal niet zwanger was en een miskraam kreeg, maar dat gefaket heeft met behulp van de spullen die ze gekocht had bij een website. In eerste instantie wil Adam dat niet geloven, maar als hij Corinne ermee confronteert gaat ze er min of meer stante pede vandoor. En dan wordt Corinne ook nog beschuldigd van het leeghalen van de kas van de lacrossevereniging. Wat volgt is een zoektocht naar Corinne en naar de waarheid. Dat betekent voor Adam dat hij op zoek moet naar de identiteit van De Vreemde. Het betekent ook dat hij achter allerlei andere geheimen komt, zoals de tracking app die zijn vrouw op zijn telefoon heeft gezet. Zijn zoons weten ervan, hij had geen idee... Ondertussen blijkt De Vreemde lid te zijn van een groep die meer mensen lastig valt met informatie waarvan je je kan afvragen of ze dat willen weten. En dan steek je dus je hoofd in een wespennest. Na 2 moorden gaat ook de politie zich ermee bemoeien in de persoon van  Johanna Griffin, de vriendin van een van de vermoorde vrouwen. Uiteindelijk krijgt zij samen me Adam steeds duidelijker wat het groepje rond De Vreemde wil bereiken en komt het tot een (gewelddadige) climax. Maar daarmee heeft Adam Corinne nog niet terug. Uiteindelijk blijkt de waarheid prozaischer dan je verwachtte.

Een flinke tijd geleden dat ik een boek van Harlan Coben gelezen heb, maar er liggen er nu 2 (waaronder deze) omdat mijn zwager hem ontdekt heeft. Het was een lekker boek om te lezen ondanks het ogenschijnlijk hoge huisje-boompje-beestje gehalte. Binnenkort de volgende.

 

Terug naar de lijst met boekrecensies


795. Viet Thanh Nguyen - The sympathizer

Man of two minds and two lives

11 september 2016


A captain of the South Vietnamese army leaves the country on the last possible flight from Saigon, following his General to the United States and a life at the fringes of society. The captain is a man of two lives: he is a bastard (the son of a Vietnamese mother and a French priest) and thus was also never at the core of the Vietnamese society. Actually, during his study in US he became very attached to the way of life there. But the captain lives a double life: he is secretly sympathizing with the Viet Cong and sends information in secret letters to his blood brother and school friend Man via a non-existent aunt in Paris. His other blood brother and school friend Bon is an ardent sympathizer with the south Vietnamese army and wants to go back to the country as an insurgent on a suicide mission (after losing his wife and son at their flight from Saigon). The captain wants to save his life and follows him into Vietnam, a decision that costs him nearly his life and his mind.

This novel shows what happens to a country when is it divided and corrupted to the bone by an external force. It also shows what happens to people that all of a sudden have to find their place in a culture that is incomprehensible to them. And what it does to a man when he is forced to kill people who are actually innocent, but who have to suffer for his cover. Upon return to the "new" Vietnam he finds that all his efforts for the new country are in vain and that reeducation (a euphemism for breaking one's mind by psychological torture) is his fate until he realizes that nothing is more important than precious than independence and freedom.

What do I think of this book? I am not sure, will postpone my opinion until after the meeting of my reading club... And even after that meeting I am not completely sure: it remains difficult to sympathize with the sympathizer, it is (for me) not always clear why he takes certain decisions, but it is very interesting to learn more about a period in the history of mankind which I have vague recollections of as a child.

Terug naar de lijst met boekrecensies


796. Philip Dröge - Moresnet, opkomst en ondergang van een vergeten buurlandje

Bizarre en daardoor zeer interessante geschiedenis

20 september 2016

Neutraal Moresnet ontstond na de nederlaag van Napoleon bij Waterloo: de gebieden in Europa moesten herverdeeld worden. Vanwege de zonkmijn in Kelmis lukte het Pruisen en Nederland niet om het eens te worden over een klein partje grond ten zuiden van het Drielandenpunt in Vaals. Dus werd dat het Vierlandenpunt. Het idee was dat dit tijdelijk was, maar al met al heeft Neutraal Moresnet ruim 100 jaar bestaan. Een land dat geen land is met alle bizarre toestanden die dat met zich meebrengt: inwoners zonder paspoort, recht dat het ene jaar in Nederland en het andere jaar in Pruisen wordt gesproken, geen belastingen en eigenlijk ook geen politie, dus een compleet smokkelaarshol en noem het verder maar op. En eigenlijk beviel die status aparte de Moresnetters wel, dus proberen ze er van alles en nog wat aan te doen om onafhankelijk te blijven: ze probeerden zich te profileren als het gokparadijs van Noord Europa, ze brachten eigen postzegels uit voor de verzamelaars (ook al hadden ze geen posterijen) en ze probeerden zelfs de koploper teer wereld te worden op het gebied van Esperanto. Maar uiteindelijk haalt de geschiedenis Moresnet in: na het verlies van de Eerste Wereldoorlog komt Moresnet definitief bij België. En zo waren de Moresnetters in een eeuw achtereenvolgens Frans, Nederlands/Pruisch, neutraal, Pruisisch, neutraal en Belgisch en dat zonder één keer te verhuizen. 

Op de een of andere manier interesseert de geschiedenis van Neutraal Moresnet me bovenmatig: een land dat geen land is en ontstond omdat de grotere landen het niet eens konden worden over wie de zinkmijn mocht exploiteren.  Philip Dröge schreef een doorwrocht boek dat zeer goed leesbaar is, al was het alleen maar vanwege het hoge tongue in cheek gehalte. Het enige dat mist zijn wat plaatjes.

Terug naar de lijst met boekrecensies


797. Ruth Ware - In een donker, donker bos

Beetje onwaarschijnlijk en toch voorspelbaar

27 september 2016

Leonora Shaw, schrijfster van achter in de 20, wordt volkomen onverwachts uitgenodigd voor het vrijgezellenfeestje van haar jeugdvriendin Clare. Dat is raar want ze heeft al meer dan 10 jaar geen contact gehad met Clare. Ook een andere vriendin van haar, Nina, wordt uitgenodigd terwijl ze verder geen contact meer met Clare heeft gehad en daarnaast zijn  er nog de pas moeder geworden Kate, de theaternicht Tom en Clare's huidige beste vriendin Florence die alles georganiseerd heeft en waarvoor alles perfect moet zijn. Als Leonora hoort dat Clare gaat trouwen met James, die ze nog goed kent van vroeger, heeft ze nog minder zin om te gaan, maar toch besluiten Nina en zij te gaan. Het feest vindt plaats in een (je raadt het al) donker bos. Het is november, er is geen GSM bereik en het begint ook nog te sneeuwen, dus het heeft alle ingredienten voor een thriller. Uiteindelijk gebeurt er iets vreselijks en belandt Leonora met een zware hersenschudding en geheugenverlies in het ziekenhuis waar ze zich wanhopig probeert te herinneren wat er gebeurd is, want ze wordt inmiddels verdacht van moord.

En toch wil het allemaal niet erg spannend worden, ook omdat de karakters zo plat als een dubbeltje zijn: Nina eis een stoere lesbische dokter, Tom is een echte theaternicht, de beste vriendin is een hysterische adept en de pas moeder geworden vriendin wil alleen maar terug naar haar kind. Zucht... 

Terug naar de lijst met boekrecensies


798. Douwe Draaisma - Als mijn geheugen mij niet bedriegt

Herkenbaar boek over de werking van het geheugen

28 september 2016

Het motto van dit boek zegt eigenlijk alles: "...omdat iets wat in de jeugd gebeurd is, dikwijls het gevolg is van een voorval op oudere leeftijd". Het gaat over de verschillende interpretaties die mensen aan herinneringen geven, de verschillende herinneringen die ze aan gebeurtenissen hebben en de verschillende invloed die dezelfde gebeurtenis op verschillende mensen kan hebben. Douwe Draaisma heeft een aantal casussen uitgewerkt, sommige sterker, andere minder sterk. Een goed voorbeeld is de UNA bomber: een hoogintelligente doctor in de wiskunde die jaren uit handen van de politie wist te blijven tot hij werd aangegeven door zijn broer. Verschillende mensen interpreteren zijn gedrag anders en wat zijn moeder zag als een stimulerende opvoeding met veel aandacht voor de dingen waar hij goed in was zag Ted Kaczynski zelf als een verstikkende omgeving die alleen maar aandacht had voor zijn intelligentie. Een minder voorbeeld vind ik de fotograaf die na het overlijden van zijn vader teruggaat naar zijn ouderlijk huis dat hij als jonge puber halsoverkop heeft moeten verlaten. Nu hij terugkomt beziet hij het gedraag van zijn vader met andere ogen dan toen hij jong was. Ja du-huh...

Ik hoorde op Radio 1 een geweldig interview met Draaisma en ben dezelfde dag het boek nog gaan kopen, dat ik vervolgens onmiddellijk af moest staan aan S., dus iets later gelezen. Je leest het in een paar uurtjes uit en het zet je aan het denken over je eigen herinneringen (was het bij jullie ook altijd mooi weer 's zomers?).

Terug naar de lijst met boekrecensies


799. Chinua Achebe - Anthills of the savannah

Helaas zeer herkenbaar relaas over Afrika

8 oktober 2016

Drie jeugdvrienden worden invloedrijke personen in een fictief Afrikaans land. Chris is de Commissaris van Informatie in het kabinet van zijn jeugdvriend Zijne Excellentie, zijn vriend Ikem is de behoorlijk onafhankelijke hoofdredacteur van de nationale krant. Zijne Excellentie voelt zich steeds ongemakkelijker bij zijn jeugdvrienden en zijn blikveld verwijdert zich steeds verder van de realiteit. En dat betekent dat zijn jeugdvrienden steeds bedreigender voor hem worden en eigenlijk moeten verdwijnen. Dus gaan Zijne Excellentie en een aantal andere leden van het kabinet en de geheime dienst op zoek naar redenen om de mannen uit de weg te ruimen. De mannen komen uit het noorden van het land en daar is een grote droogte gaande. Ze sturen een keurige delegatie, maar dit is precies de stok die Zijne Excellentie nodig heeft om een hond mee te slaan. Alles wat ze doen wordt verkeerd uitgelegd en vervormd weergegeven en uiteindelijk kost dat de vrienden hun leven. Maar het leven kruipt waar het niet gaan kan...

Dit boek stond op de shortlist van de Booker Prize in 1987.  Chinua Achebe is een bekende Nigeriaanse schrijver en was politiek actief tijdens de Biafraoorlog. Zijn ervaringen heeft hij ook gebruikt bij het schrijven van dit boek, waar hij een aantal decennis over heeft gedaan.

Ik wist het natuurlijk wel, maar ik was verbijsterd dat dit boek door een Afrikaan geschreven is: de beschrijving is bijna hoe je als westerling het leven en de machtspolitiek en corruptie in Afrika zou beschrijven. Maar Achebe spaart zijn mede-Afrikanen niet. Het beschreven gedrag is helaas maar al te herkenbaar en Achebe's geboorteland Nigeria (waar de Big Chiefs de Big Thieves worden genoemd) is daar echt een akelig precies voorbeeld van.

Terug naar de lijst met boekrecensies


800. Saskia Noort - Debet

Veel, heel veel glazen witte wijn later...

9 oktober 2016

Omdat ik een mooi maar bijzonder zwaar boek aan het lezen ben, moet ik zo af en toe iets lichts lezen. Ik had nog een Saskia Noort op mijn e-reader staan.

Televisieproducent Michel Brouwers rijdt zichzelf te pletter. Zijn vrouw Karen en haar dochters snappen er niets van, maar als blijkt dat Michel alleen maar schulden achterlaat besluit Karen de onderste steen boven te gaan halen. Michel's zakenpartners zijn vrienden uit zijn verleden. Ze zijn niet blij met Karen's gedrag en het wordt Karen steeds duidelijker dat er een smerig spelletje wordt gespeeld. Ondertussen moet Karen haar dure villa uit en gaat ze, op aandringen van Michel's zakenpartner en Karen's ex-minnaar Simon terug naar het dorp Bergen waar ze allemaal als jongvolwassenen gewoond hebben en een gezamelijke eetclub hadden. Maar het wordt steeds duidelijker dat Begen levensgevaarlijk is voor Karen, maar ook voor zijn zakenpartners. En natuurlijk wordt uiteindelijk de kwade genius ontmaskerd.

Ik had al eens "De eetclub" van Saskia Noort gelezen en dit is een vervolg daarop. Het is wel een enorme wijventhriller: Karen heeft bij alles witte wijn nodig en snapt niet dat ze haar luxeleventje moet opgeven. Niet helemaal mijn soort thriller en er zijn genoeg vrouwen die goede thrillers kunnen schrijven (Val McDermid, Isa Maron, Angela Marsons, Tess Gerrtisen om er maar een paar te noemen), dus daar concentreer ik me dan liever op.

Terug naar de lijst met boekrecensies


801. Kluun - Help, ik heb mijn vrouw zwanger gemaakt!

Grappige handleiding voor de aankomende vader

11 oktober 2016

Mijn mede-directeur heeft zijn vrouw zwanger gemaakt, dus op weg naar Sierra Leone, waar we een cursus gaven, had hij deze handleiding voor de aanstaande vader gelezen. Bij aankomst gaf hij het boek aan mij door en kon ik ook mij voorbereiden op een aanstaande vader in mijn omgeving. Het is een hilarisch boek dat van de conceptie tot de geboorte doorneemt zonder poespas en flauwekul. En dat met veel hilariteit. Toch is Klunn niet alleen maar grappig in dit boek: hij krijgt steeds meer respect voor mijn vrouw en is totaal verbijsterd over het feit dat in Nederland vrouwen nog steeds thuis bevallen en nauwelijk verdoving krijgen. In Nederland moet je blijkbaar lijden, want dat schijnt de band met het kind sterker te maken. Alsof je je been moet breken om een band met je been op te bouwen...

En de uiteindelijke uitkomst is dat de zoon i.u (in uitvoering) bij geboorte een meisje bleek te zijn. Maar volgens Kluun is dat uiteindelijk leuker, want een meisje wil met haar vader trouwen en daar kan geen voetbalwedstrijd van de F-jes tegenop...

Terug naar de lijst met boekrecensies


802. M.J. Arlidge - Piep zei de muis

Goede thriller, slechte intermenselijke interacties

20 oktober 2016

In de achterbuurten van Southampton worden hoerenlopers vermoord. En niet zo maar: het zijn allemaal getrouwde mannen, bij allemaal wordt het hart er uitgesneden en bezorgd bij bekenden. Aan inspecteur Helen Grace en haar team de taak om in een race tegen de klok niet alleen te achterhalen wie het gedaan heeft, maar ook waarom. 

Een heel spannend boek, een prima plot met goede verhaallijnen en dan meent de schrijver (m/v) opeens dat het tussen alle bedrijven door nodig is om de relaties van de teamleden uit te gaan spitten. En daar vliegt ze helemaal uit de bocht. OK, Helen Grace is een stugge eenling, maar het ene moment een hekel hebben aan iemand en dan als een blad aan een boom omgekeren is "out of character". De cheffin Hardwood heeft een ongelofelijke hekel aan Helen, maar waarom is niet duidelijk en geen chef die goed bij zijn/haar verstand is haalt de teamleider pal voor het oplossen van de zaak van het onderzoek af, al was het alleen maar om niet het hele team te demotiveren.

Een gemiste kans dus: schoenmaker blijf bij je leest. M.J. Arlidge, blijf spannende boeken over, maar laat de intermenselijke kant van het team over aan mensen die dat wel goed kunnen beschrijven.

Terug naar de lijst met boekrecensies


803. Michael Connelly - The wrong side of goodbye

A very good installment of the Harry Bosch series again

26 oktober 2016

Since Harry Bosch has retired from the LAPD he is working as both a private investigator and a volunteer at the San Fernando Police Department. And of course he gets two very interesting cases at the same time:

As a private investigator he is asked by a very fragile billionaire to find the heir that he may or may not have fostered in the early 1950's. This has to be done in the strictest secrecy as the board of the corporation will go all the way to make sure that they inherit the fortune once the billionaire will die. When Harry Bosch dives into the past he finds a trail that crosses with his own past, but is not as straightforward as he hoped it would be. And the opposing party indeed goes all the way to prevent the truth from being uncovered. And of course there are happy and unhappy twists right before the end.

As a volunteer detective Harry and his partner Bella have to deal with a serial rapist, the Screen Cutter, that focuses on Latino women. Not everyone in Harry's new working environment is convinced of his skills, but eventually they all team up to save one of the officers and catch the rapist, who is closer by than you would wish for.

Bosch's retirement gives Michael Connelly the freedom to let him act as both a police officer and a detective, which makes the book very interesting. I think this is a very good installment in the Harry Bosch series, definitely worth reading!

Terug naar de lijst met boekrecensies


804. Hanya Yanagihara - A little life

A must read: already my favorite book of 2016

30 oktober 2016

Jude St Francis, Willem Ragnarsson, JB and Malcolm are classmates and friends in college. They come from completely different background: Malcolm's family is filthy rich, JB is from a tight Caribbean family, William from a Mid-West small farmer background and from Jude it is completely unclear what his background is. The latter is intriguing, but his friends know better than to ask him: Jude is handicapped and every now and then in excruciating pain but also the best friend a man can wish to have. However, he does not see it this way, has a very low self-esteem and constantly says sorry for his mere existence. After college they pursue different careers (Jude as a extremely successful litigation lawyer, JB as an artist, Willem as an internally acclaimed film actor and Malcolm as an architect) but they remain close throughout their lives. Especially Jude and Willem, with Willem being the main pillar that supports Jude in his difficult moments. And he has many of these, despite his wonderful friends and his mentor Harold and his wife Julia that even adopt him as an adult. It becomes more and more clear that Jude is damaged beyond repair and the reasons for this are slowly revealed in the book. But then Jude and Willem get a relation and it seems that Jude has finally found happiness. Until fate strikes again...

Such a wonderful book that I had to read it slowly as I regularly burst into tears. Jude has the most wonderful group of very supportive friends around him, but from the beginning it is clear that even they cannot save him. Yanagihara writes a (very long, but never dull) book about almost 40 years of male friendship against the background of modern day New York. One would think that with friends like Jude's anyone can survive, but the author makes it perfectly plausible that some people are damaged beyond repair.

Already my favorite book for 2016 and one of those life-changing experiences that make reading such a wonderful activity.

Terug naar de lijst met boekrecensies



805. Sylvia Witteman - Mijn achterlijke kat Lola

Lekker tussendoortje

1 november 2016

Sylvia Witteman heeft op veel plaatsen gewoond en ook veel huisdieren gehad, sommige succesvoller dan andere. Maar katten zijn toch wel een constante in haar leven. En dan is daar de achterlijke kat Lola, die een belangrijke rol speelt in dit grappige boek, maar zeker niet het enige dier is dat beschreven wordt. Daarnaast zijn er "handige" tips. Hoe je je kat verhuist van Amerika naar Nederland bij voorbeeld: met heel veel gedoe, aanschaffen, stempels, formulieren en dan vervolgens zonder controle bij de grens. Of hoe de dierenarts te werk gaat in Amerika, Rusland of Berlijn. Of hoe je kinderen omgaan met huisdieren (niet). En dat alles natuurlijk op de hilarische manier zoals Sylvia Witteman ook haar columns in De Volkskrant schrijft. En volgens mij is Lola meer dik dan dom...

Een lekker boekje voor tussendoor dat je in een avondje uithebt en dat een aantal voor katteneigenaren (of moet ik zeggen "kattenpersoneel") zeer herkenbare momenten beschrijft.

Terug naar de lijst met boekrecensies



806. Ian McEwan - Nutshell

A modern day Hamlet from an interesting perspective

6 november 2016

Sitting safely but more and more cramped in the womb of his mother, the narrator tells the story of his mother Trudy who has an affair with her brother in law Claude. Together they decide to murder John, the father of the narrator, her husband and his brother, if for nothing else than for the 8 million pounds that the house is worth according to Claude the property developer. This asks for quite some organization, especially because John does not live in the same house as Trudy anymore. The narrator hears it happening but there is nothing he can do until the very end, but at that time it is already too late.

A modern day Hamlet with references to the main characters to the Shakespeare drama: (Ger)Trudy and Claude (Claudius) as the main characters, sandwiches coming from a Danish deli and a poet who writes about owls (which tend to predict the future). Ian McEwan is a master at making these kind of stories completely believable and the upside down perspective (in many ways) is interesting: the narrator wonders whether he should be born and what his mother will do with him after birth. A totally logical question if you consider that Gertrude (and thus the narrator as well) is constantly drunk and not exactly careful during her pregnancy.

I read this book with pleasure, also because of the rather dry intermezzos (what it is like to have the penis of your father's rival a few centimeters from you nose).

Terug naar de lijst met boekrecensies


807. Jonathan Coe - Number 11

Ridiculous end makes the book unsatisfying

15 november 2016

A number of stories in which the number 11 plays a crucial role all come together at the end. In the first story, Rachel is staying with her grandparents when she and her friend Alison meet a strange lady living at number 11. Initially, they are scared of her but in the end they find she is just an eccentric artist who is taking care of another eccentric person. In the second, Rachel is studying in Oxford and is invited to the house of her tutor who tells her the story of a movie called "The Crystal Garden" and how it killed her husband. Next, the rich and influential Winshaw family organizes a prize banquet where young detective Nathan Pilbeam can star by identifying the villain who wants to turn the banquet into a murder scene; and a tabloid journalist finds the angle for a story that destroys Rachel's friend Alison. In the final story line Rachel has just graduated and finds a job as a tutor of the children of the filthy rich Gunn family: he a banker, she a nitwitty Kazakhstan bimbo. But what is the danger lurking around the house of the Gunn family?

Initially I had problems getting into the flow of the book, in the middle it was a very pleasant read, also because it is a good commentary on the effects of post modern politics under Tony Blair, but the end was deeply dissatisfying. A writer like Jonathan Coe should have been able to come up with a better ending than this deus ex machina.

Terug naar de lijst met boekrecensies


808. Hendrik Groen - Pogingen iets van het leven te maken

Een oude baas om van te houden!

20 november 2016

Hendrik Groen woont in een vezorgingstehuis in Amsterdam Noord. Afgezien van de lichamelijke ongemakken die bij een 83-jarige horen is hij bijzonder bij de pinken: hij volgt het nieuws nauwgezet en analyseert de gebeurtenissen in zijn huis en in de rest van de wereld. Dat kan niet altijd gezegd worden van het merendeel van de andere bewoners van zijn huis die van koekje bij de koffie naar bingo naar klagen over het weer (te warm, te koud, te nat) leven. Dat beschrijft Hendrik in scherpe en zeer humoristische observaties in zijn geheime dagboek, dat hij besluit bij te houden om te voorkomen dat hij een oude zeur wordt en om zichzelf iets te doen te geven.

Gelukkig is het niet alleen maar kommer en kwel: zijn sarcastische vriend Evert die in een aanleunwoning woont is nooit te beroerd om olie op het vuur (of roze koeken in het acquarium) te gooien om de boel een beetje op te schudden en langzaam maar zeker onstaat uit deze kern het achtkoppige gezelschap Omanido (Oud maar niet dood) dat op 2-wekelijkse basis uitstapjes voor elkaar organiseert. Dit tot groot ongenoegen dan wel jaloezie van de andere bewoners natuurlijk...

En verder verzet Omanido zich tegen de heerszuchtige directrice die zich bij alle onlogische en zelfverzonnen regels verbergt achter de statuten en regelementen die de bewoners niet in mogen zien. Maar Omanido laat zich niet kisten...

Maar ook de leden van Omanido hebben de nodige gebreken en zo ontstaat, naast  de vrolijke uitstapjes en borrels, steeds meer een systeem van mantelzorg: eerst voor de dementerende Grietje, dan voor Evert die de gevolgen van diabetes (in combinatie met overtollig drankgebruik) aan den lijve ondervindt en tot slot Eefje, waar Hendrik heimelijk verliefd op is.

Een heerlijk boek en zeer herkenbaar voor iedereen die wel eens in een verzorgingstehuis is geweest. Hendrik's observaties zijn zeer to the point en je hoopt dat je zelf als je later oud bent met een aantal Hendrikken en zijn vrienden komt te wonen, anders wordt het leven een drama.

Terug naar de lijst met boekrecensies


809. Astrid Holleeder - Judas

Het zal je broer maar zijn...

22 november 2016

Astrid Holleeder wordt geboren als jongste dochter in een gezin met 4 kinderen en een extreem agressieve -zeg maar gerust gestoorde- en alcoholistische vader. Haar oudste broer Willem en zij trekken naar elkaar, zeker als Astrid op latere leeftijd rechten heeft gestudeerd en als strafrechtadvocate werkt. Willem is dan volop bezig met zijn criminele carriere en zit meer in de gevangenis dan erbuiten. Maar ook vanuit de gevangenis weet hij de boel te manipuleren, ook via zijn zussen Astrid en Sonja. Willem wordt steeds gekker: paranoider, psychopathischer en gewelddadiger. Het enige waar hij in geinteresseerd is is zijn eigenbelang: wat hij wil hebben ziet hij als zijn eigendom, ook als het op dat moment van iemand anders is. En die iemand anders moet dan zelfs blij zijn dat hij het aan Willem af mag staan. Bij nacht en ontij belt hij zijn zussen en worden ze geacht voor hem klaar te staan. Dat doen ze altijd en toch doen ze het nooit goed en bedreigt hij met name Sonja, de vrouw en later weduwe van Cor van Hout. Astrid ziet hij als zijn handlangster, maar Sonja en Astrid krijgen het er steeds moeilijker mee en besluiten uiteindelijk om tegen Willem te getuigenom hem levenslang achter de tralies te krijgen, ook al weten ze dat dat hen hoogstwaarschijnlijk het leven gaat kosten. Het contact met justitie gaat op zijn zachts gezegd niet erg gemakkelijk, maar uiteindelijk getuigen ze waarbij ook gebruik wordt gemaakt van opnames van gesprekken die Astrid - heimelijk en met gevaar voor eigen leven-  gemaakt heeft. Maar zelfs dat probeert Willem nog naar zijn hand te zetten door steeds uitstel te vragen (en te krijgen) in de hoop dat het hem zal lukken om de zussen te laten liquideren voor ze kunnen getuigen.

Een boek geschreven door Astrid Holleerder zelf, zonder ghost writer of anderszins. Het grijpt je volledig naar de strot: de totale gekte van de vader en de zoon, maar ook de onderdanigheid van de 2 zussen die steeds maar doen wat Willem van ze vraagt. Maar ik heb gemakkelijk praten: iedere familie heeft  zo zijn gekkigheden maar ze zijn meestal miniem in vergelijking met wat hier beschreven is. Het moet gruwelijk zijn om in de Catch-22 van de zussen Holleeder te leven: als je niet getuigt heb je geen leven, als je wel getuigt ben je zo goed als dood. Een dapper boek waarin je blijft lezen ondanks dat het schuurt als zand in je badpak...

Terug naar de lijst met boekrecensies


810. Angela Marsons - Blood lines

Another fight with a sociopath

25 november 2016

Kim Stone and her team have to solve a series of murders with no apparent link between the victims: a successful director of the social services, a heroine addicted daughter of a psychologist and TV star, a 5-year old kid that is being raised by his grandparents. The only thing they have in common is the modus operandi: a single knife cut. The team has the feeling that they are chasing a ghost until good detective work in combination with a moment of inspiration gives a solid lead.

And in the meantime Kim has her own private worries: her psychopathic mother that killed Kim's twin brother and nearly killed Kim as a child is up for a parole meeting and this time she may succeed. This is quite a surprise to Kim until she finds out that her nemesis, Dr. Alexandra Thorne, is manipulating the situation from her prison cell. And not only that: Alex uses her ruthlessness, natural charm and enormous intelligence to manipulate everybody around her to try to get acquitted of all charges against her and to mortally injure Kim which comes to a climax at the end of the book.

The fifth book in the Kim Stone series, which appear at very short intervals. Despite this the quality remains very high. You again want to continue reading to know what will happen next.

Terug naar de lijst met boekrecensies




Voor reacties (anti-spam: verwijder XX uit adres)

Terug naar de vorige 30 boekrecensiesTerug naar de lijst met boekrecensies Door naar de volgende 30 boekrecensies